Boşanma Davası: Kapsamlı Uzman Rehberi

Boşanma, evlilik birliğini yasal olarak sona erdiren hukuki bir süreçtir. Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) düzenlenen boşanma davası, hem duygusal hem de hukuki açıdan zorlu bir dönemi ifade eder. Bu süreçte doğru bilgiye sahip olmak, haklarınızı korumak ve süreci mümkün olduğunca sağlıklı yönetmek adına hayati öneme sahiptir.

Bu bağlamda, bu kapsamlı rehber, Türkiye’deki boşanma davası süreçlerini A’dan Z’ye ele alarak, anlaşmalı ve çekişmeli boşanma arasındaki farkları, yasal boşanma nedenlerini, davanın aşamalarını, boşanmanın fer’i (ikincil) sonuçları olan nafaka, velayet, maddi/manevi tazminat ve mal paylaşımı gibi kritik konuları aydınlatmayı amaçlamaktadır. Bir ‘uzman rehberi’ niteliği taşıyan bu makale, boşanma sürecindeki tüm sorularınıza yanıt bulmanıza yardımcı olacaktır.

1. Boşanma Davası Nedir? Yasal Dayanağı ve Yetkili Mahkeme

Türk Medeni Kanunu’nun 161 ve devamı maddelerinde düzenlenen boşanma, eşlerden birinin talebi üzerine, evlilik birliğinin yetkili mahkeme kararıyla sona erdirilmesidir. Boşanma davası, kamu düzenini ilgilendiren sonuçlar doğurduğu için hakim kararıyla gerçekleşir; eşlerin kendi aralarında anlaşarak evliliği sona erdirmeleri tek başına yeterli değildir.

Yasal Dayanak

Boşanma davaları Türk Medeni Kanunu (TMK) hükümlerine göre yürütülür. Kanun, boşanma nedenlerini ve boşanmanın sonuçlarını ayrıntılı olarak düzenlemiştir.

Yetkili ve Görevli Mahkeme

Boşanma davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleri‘dir. Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri Aile Mahkemesi sıfatıyla bu davalara bakar. Yetkili mahkeme ise, TMK md. 168’e göre, eşlerden birinin yerleşim yeri veya boşanma davası açılmadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir. Bu yetki kuralı, kamu düzeninden değildir, yani taraflar yetkili başka bir mahkemede dava açma konusunda anlaşabilirler (ancak uygulamada bu çok nadirdir ve genellikle yetkili yer mahkemesi tercih edilir).

2. Türkiye’de Boşanma Nedenleri Nelerdir? (TMK md. 161-166)

Türk Medeni Kanunu, boşanma için sayısal olarak belirlenmiş nedenleri öngörmüştür. Bu nedenler, özel boşanma nedenleri ve genel boşanma nedenleri olarak iki ana gruba ayrılır.

2.1. Özel Boşanma Nedenleri (TMK md. 161-165)

Öncelikle bu nedenlerin varlığı halinde, ayrıca ilgili şartlar da sağlanıyorsa, evlilik birliğinin temelinden sarsılıp sarsılmadığına bakılmaksızın doğrudan boşanma kararı verilebilir.

Zina (Aldatma) (TMK md. 161):
- Tanım: Eşlerden birinin, evlilik birliği devam ederken karşı cinsten biriyle cinsel ilişki kurmasıdır. Yargıtay kararları ışığında, cinsel ilişkinin gerçekleştiğine dair kuvvetli emareler (kanıksanmış davranışlar, otel kayıtları, tanık beyanları vb.) de zina olarak kabul edilebilir.
- Dava Hakkı Sahibi: Zinayı öğrenen eş, boşanma davasını açabilir.
- Hak Düşürücü Süre: Zina eyleminin öğrenilmesinden itibaren altı ay ve her halde zina eyleminin üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer. Affeden eşin dava hakkı yoktur.
Hayata Kast, Pek Kötü Muamele veya Onur Kırıcı Davranış (TMK md. 162):
- Hayata Kast: Eşlerden birinin diğerinin hayatına karşı teşebbüste bulunması (öldürmeye çalışma, intihara teşvik vb.).
- Pek Kötü Muamele: Diğer bir özel neden, eşlerden birinin diğerine fiziksel veya ruhsal olarak şiddet uygulaması, işkence etmesi veya sağlık durumuyla bağdaşmayacak eylemlerde bulunması (darp, aç bırakma, anormal şartlarda yaşamaya zorlama vb.).
- Onur Kırıcı Davranış: Ayrıca, eşlerden birinin diğerinin şeref ve haysiyetine yönelik ağır saldırılarda bulunması (ağır hakaretler, aşağılama, küçük düşürme vb.). Bu davranışların kamu önünde veya aile içinde gerçekleşmesi mümkündür.
- Hak Düşürücü Süre: Bu eylemlerin öğrenilmesinden itibaren altı ay ve her halde eylemin üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer. Affeden eşin dava hakkı yoktur.
Küçük Düşürücü Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme (TMK md. 163):
- Küçük Düşürücü Suç İşleme: Eşlerden birinin, diğer eş için birlikte yaşamayı çekilmez hale getiren, utanç verici bir suç işlemesidir (hırsızlık, dolandırıcılık, cinsel suçlar vb.). Suçun mahkeme kararıyla sabit olması şart değildir, ancak ispatlanması gerekir.
- Haysiyetsiz Hayat Sürme: Eşlerden birinin toplum değerlerine aykırı, sürekli ve kabul edilemez bir yaşam tarzı benimsemesi (uyuşturucu bağımlılığı, sürekli kumar oynama, hayat kadınlığı/erkekliği vb.). Bu durumun diğer eş için birlikte yaşamayı çekilmez hale getirmesi gerekir.
- Bu nedenlerde hak düşürücü süre bulunmaz, dava her zaman açılabilir. Ancak durumun diğer eş için birlikte yaşamayı çekilmez hale getirdiği ispatlanmalıdır.
Terk (TMK md. 164):
- Tanım: Eşlerden birinin, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek amacıyla ortak konutu terk etmesi veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmemesidir.
- Şartları:
  - Terkin en az altı ay sürmüş olması.
  - Terk eden eşe hakim veya noter aracılığıyla eve dönmesi için ihtar gönderilmiş olması.
  - İhtarın tebliğinden itibaren iki ay içinde terk eden eşin haklı bir sebep olmaksızın dönmemiş olması.
  - Dava açan eşin terke zorlamamış veya haklı bir nedenle evden ayrılmamış olması.
- İhtar şartı, terk davasının en belirgin özelliğidir.
Akıl Hastalığı (TMK md. 165):
- Şartları:
  - Eşlerden birinin akıl hastalığına yakalanmış olması.
  - Akıl hastalığının tedavisinin mümkün olmadığının resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilmesi.
  - Akıl hastalığı nedeniyle ortak hayatın diğer eş için çekilmez hale gelmiş olması.
- Bu nedenin ispatı ancak resmi sağlık kurulu raporu ile mümkündür.

2.2. Genel Boşanma Nedenleri (TMK md. 166)

Bu nedenler, özel olarak belirtilen durumlar dışında, evlilik birliğini temelinden sarsan her türlü olayı kapsar.

Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması (Şiddetli Geçimsizlik) (TMK md. 166/1-2):
- Türk Hukukunda en sık karşılaşılan boşanma nedenidir. Eşler arasındaki anlaşmazlıklar, uyumsuzluklar, ilgisizlik, şiddet (fiziksel, psikolojik, ekonomik), hakaret, aşağılama, güven sarsıcı davranışlar gibi evlilik birliğini çekilmez hale getiren her türlü durum bu kapsamda değerlendirilebilir.
- Şartları:
  - Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri beklenemeyecek derecede temelinden sarsılmış olmalıdır.
  - Davacı eşin, davalı eşin kusurlu davranışlarını ispatlaması gerekir (TMK md. 166/1).
  - Ancak, davacının kusurunun daha ağır olması durumunda, davalının itiraz hakkı vardır (TMK md. 166/2). Davalının itiraz hakkını kullanması halinde, boşanma kararı verilebilmesi için davalıya kusur atfedilememesi veya atfedilen kusurun çok hafif olması gerekir. Yargıtay kararları bu konuda çeşitli içtihatlar geliştirmiştir.
Anlaşmalı Boşanma (TMK md. 166/3):
- Genel boşanma nedeninin özel bir görünümüdür. Eşlerin boşanma konusunda ve boşanmanın tüm sonuçları (nafaka, velayet, mal paylaşımı, tazminat vb.) üzerinde anlaşmaları durumunda söz konusu olur.
- Şartları:
  - Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması.
  - Eşlerin boşanmak için birlikte mahkemeye başvurması veya bir eşin açtığı boşanma davasını diğer eşin kabul etmesi.
  - Eşlerin boşanmanın mali sonuçları (nafaka, tazminat) ve çocukların durumu (velayet, iştirak nafakası, kişisel ilişki) üzerinde anlaşmış ve bu anlaşmayı yazılı bir boşanma protokolüne dökmüş olmaları.
  - Hakimin duruşmada tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve hazırlanan protokolü onaylaması. Hakim, protokolde kamu düzenine veya çocukların menfaatine aykırı gördüğü hususlarda değişiklik yapabilir, bu durumda tarafların değişiklikleri kabul etmesi gerekir.
Fiili Ayrılık Nedeniyle Boşanma (TMK md. 166/4):
- Evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeniyle açılan bir boşanma davasının reddedilmesi ve bu kararın kesinleşmesinden itibaren üç yıl geçmiş olmasına rağmen eşlerin fiilen ayrı yaşamaya devam etmeleri durumunda, boşanma kararı verilir.
- Bu durumda, evlilik birliğinin temelinden sarsıldığına dair başkaca bir delil aramaya gerek yoktur, üç yıllık fiili ayrılık yeterlidir.

3. Anlaşmalı Boşanma Davası Süreci ve Boşanma Protokolü

Anlaşmalı boşanma, çekişmeli boşanmaya göre çok daha hızlı ve daha az yıpratıcıdır. Ancak belirli şartları vardır.

Şartları: Daha önce belirtildiği gibi, evliliğin en az bir yıl sürmesi, eşlerin birlikte başvurması veya davanın kabul edilmesi ve boşanmanın sonuçları üzerinde anlaşılması temel şartlardır.
Boşanma Protokolü: Anlaşmalı boşanmanın kalbidir. Tarafların üzerinde anlaştığı tüm hususları içeren yazılı bir sözleşmedir. Protokolde mutlaka yer alması gereken temel konular şunlardır:
- Velayet: Ortak çocukların velayetinin kimde kalacağı.
- Nafaka: Eş için yoksulluk nafakası ve çocuklar için iştirak nafakası ödenip ödenmeyeceği, ödenecekse miktarı ve ödeme şekli.
- Maddi ve Manevi Tazminat: Tarafların birbirlerinden maddi veya manevi tazminat talep edip etmeyeceği, edeceklerse miktarı.
- Mal Paylaşımı: Evlilik birliği içinde edinilen malların (taşınır/taşınmaz, araç, banka hesapları vb.) nasıl paylaşılacağı.
- Ev Eşyaları: Ortak konuttaki ev eşyalarının paylaşımı.
- Ziynet Eşyaları: Düğünde takılan ziynetlerin kime ait olacağı (genellikle kadına ait kabul edilir, ancak protokolle farklı düzenlenebilir).
- Soyadı: Kadının boşanma sonrası evlilik soyadını kullanmaya devam etmek isteyip istemediği (hakim kararına bağlıdır, genellikle erkeğin soyadını kullanmakta menfaati ve bu durumun erkeğe zarar vermeyeceği hallerde izin verilir).
- Ortak Konut: Ortak konutun kimde kalacağı veya akıbeti.
Süreç:
1. Eşler (veya avukatları aracılığıyla) bir boşanma protokolü hazırlar.
2. Boşanma dilekçesi ve ekinde protokol ile yetkili Aile Mahkemesi’ne başvurulur.
3. Mahkeme bir duruşma günü belirler.
4. Belirlenen günde her iki eşin (veya yasal temsilcilerinin) mahkemede hazır bulunması ve hakim tarafından bizzat dinlenmesi zorunludur (hakim önünde protokoldeki iradelerini teyit ederler).
5. Hakim, protokolü kontrol eder. Kamu düzenine veya çocukların menfaatine aykırı bir hüküm görmezse protokolü onaylar ve boşanmaya karar verir. Aykırılık varsa, taraflara protokolü düzeltmeleri için süre verebilir.
6. Kararın gerekçeli olarak yazılmasının ardından taraflara tebliğ edilir.
7. Tarafların karara itiraz etme süreleri (genellikle 2 hafta) geçer ve kimse itiraz etmezse karar kesinleşir. İstinaf ve Temyiz yolları açıktır ancak anlaşmalı boşanmada genellikle başvurulmaz.
8. Kesinleşen karar, Nüfus Müdürlüğü’ne gönderilerek nüfus kayıtlarına işlenir.

4. Çekişmeli Boşanma Davası Süreci Aşamaları

Eşlerin boşanma veya boşanmanın fer’i sonuçları (nafaka, velayet, tazminat, mal paylaşımı) konularından herhangi birinde anlaşamaması durumunda çekişmeli boşanma davası açılır. Bu süreç anlaşmalı boşanmaya göre daha uzun ve karmaşıktır.

1. Dava Açılması ve Dilekçeler Teatisi Aşaması:
- Boşanma Dilekçesi: Davacı eş veya avukatı tarafından hazırlanır. Dilekçede yetkili ve görevli mahkeme, davacı ve davalıya ait kimlik ve adres bilgileri, boşanma nedeni/nedenleri, dayanılan hukuki sebepler (TMK maddeleri), talepler (boşanma, nafaka, velayet, tazminat, mal paylaşımı vb.), deliller (tanık, belge, mesaj, fotoğraf vb.) ve hukuki sonuç istenir. Dilekçe, mahkemeye sunulur.
- Tebligat: Mahkeme, dava dilekçesini davalı eşe tebliğ eder. Davalı eşin tebligatı aldığı tarihten itibaren genellikle iki hafta içinde cevap dilekçesini sunması gerekir.
- Cevap Dilekçesi: Davalı, dava dilekçesine karşı savunmalarını, kendi boşanma nedenlerini (eğer varsa) ve karşı taleplerini (nafaka, velayet, tazminat, mal paylaşımı gibi davacının taleplerine karşı veya kendi lehine) içeren cevap dilekçesini sunar.
- Cevaba Cevap (Replike) Dilekçesi: Davacı, davalının cevap dilekçesine karşı iki hafta içinde cevap verir.
- İkinci Cevap (Düplike) Dilekçesi: Davalı, davacının cevaba cevap dilekçesine karşı iki hafta içinde cevap verir. Dilekçeler teatisi aşaması bu son dilekçeyle tamamlanır. Taraflar bu aşamada delillerini ve tanık isimlerini bildirebilirler.
2. Ön İnceleme Aşaması:
- Dilekçeler teatisi tamamlandıktan sonra mahkemece bir ön inceleme duruşması günü belirlenir.
- Ön inceleme duruşmasında hakim, tarafları (veya avukatlarını) dinler, anlaşma olup olmadığını sorar, uyuşmazlık noktalarını belirler, dilekçelerde eksik hususlar varsa tamamlatır ve delillerin sunulması için taraflara kesin süre verir. Tarafların sunmadığı deliller bu aşamadan sonra dikkate alınmayabilir.
3. Tahkikat Aşaması:
- Bu aşama, çekişmeli boşanma davasının en uzun süren kısmıdır. Tarafların sunduğu deliller toplanır, tanıklar dinlenir, uzman incelemeleri (bilirkişi raporları – örneğin mali durum tespiti, pedagog/psikolog raporu) yaptırılır, ilgili kurumlardan (polis, banka, SGK vb.) bilgiler istenir.
- Birden fazla duruşma yapılabilir. Hakim, delillerin toplanmasını ve dosyanın karar vermeye hazır hale gelmesini sağlar.
4. Sözlü Yargılama Aşaması:
- Tahkikat aşaması bittikten sonra mahkeme sözlü yargılama duruşması için gün belirler. Bu duruşmada taraflar son kez söz alarak iddialarını ve savunmalarını özetleyebilirler.
5. Karar Aşaması:
- Sözlü yargılama aşamasının ardından hakim, boşanma kararı ve boşanmanın fer’i sonuçları (nafaka, velayet, tazminat) hakkında kararını açıklar.
- Mahkeme, kararını gerekçeli olarak yazar ve taraflara tebliğ eder.
6. Kanun Yolları (İstinaf ve Temyiz):
- Taraflardan biri veya her ikisi, mahkemenin kararına karşı istinaf (Bölge Adliye Mahkemesi’ne başvuru) yoluna gidebilir. İstinaf dilekçesi, kararın tebliğinden itibaren genellikle iki hafta içinde sunulmalıdır.
- Bölge Adliye Mahkemesi’nin kararına karşı ise belirli şartlar dahilinde (genellikle değer veya konu itibarıyla) temyiz (Yargıtay’a başvuru) yoluna gidilebilir. Temyiz süresi de kararın tebliğinden itibaren genellikle iki haftadır.
- Karar, tüm kanun yollarının tüketilmesi veya kanun yollarına başvuru sürelerinin geçmesiyle kesinleşir.
7. Kesinleşme ve Nüfus Kaydının Düzeltilmesi:
- Boşanma kararının kesinleşmesinin ardından, mahkeme kararı ilgili Nüfus Müdürlüğü’ne gönderilir ve tarafların nüfus kayıtlarındaki medeni durumları “boşanmış” olarak güncellenir.

5. Boşanmanın Fer’i Sonuçları (Yan Talepler)

Boşanma kararının kendisi kadar önemli olan, boşanmanın eşler ve çocuklar üzerindeki yasal sonuçlarıdır. Bu sonuçlar genellikle boşanma davası ile birlikte talep edilir ve karara bağlanır.

5.1. Nafaka

Tedbir Nafakası: Boşanma davası devam ederken, yoksulluğa düşecek eş veya ergin olmayan çocuklar için mahkeme tarafından hükmedilen geçici nafakadır. Dava süresince devam eder. Boşanma kararının kesinleşmesinin ardından ise, Yoksulluk Nafakası gündeme gelebilir.
Yoksulluk Nafakası (TMK md. 175): Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan tarafa, kusurunun daha ağır olmaması şartıyla, diğer tarafça ödenen nafakadır.
- Şartları: Boşanma sonucu yoksulluğa düşme, nafaka talep edenin kusurunun diğer eşinkinden daha ağır olmaması, nafaka ödeyecek eşin ekonomik gücünün olması.
- Süresi: Kural olarak süresizdir. Ancak, nafaka alanın yeniden evlenmesi, yoksulluğun ortadan kalkması veya haysiyetsiz hayat sürmesi gibi durumlarda mahkeme kararıyla kaldırılabilir veya miktarı değiştirilebilir.
- Miktarı: Tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına, yoksulluk derecesine ve hakkaniyete göre hakim tarafından belirlenir.
İştirak Nafakası (TMK md. 182): Boşanma veya ayrılık kararı sonucunda velayeti kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakımı, eğitimi ve korunması için gücü oranında katıldığı nafakadır.
- Şartları: Velayetin bir eşe verilmiş olması, çocuğun ergin (18 yaşını doldurmamış) olması.
- Süresi: Çocuk ergin olana kadar devam eder. Ancak çocuk ergin olduktan sonra eğitimi devam ediyorsa, eğitime ilişkin giderler için yardım nafakası talep edilebilir (TMK md. 328).
- Miktarı: Çocuğun ihtiyaçları, velayet kendisine verilmeyen eşin gelir durumu ve ödeme gücü, hakkaniyet dikkate alınarak belirlenir. Yaşla birlikte çocuğun ihtiyaçları artacağından, iştirak nafakasının artırılması davası açılabilir.
Yardım Nafakası (TMK md. 364): Altsoy, üstsoy ve kardeşlerin birbirlerine düşecekleri yoksulluktan kurtulmaları için mahkeme kararıyla hükmedilen nafakadır. Boşanma bağlamında, iştirak nafakası sona erdikten sonra eğitimine devam eden ergin çocuklar için anne veya babalarından talep edilebilir.

5.2. Tazminat

Maddi Tazminat (TMK md. 174/1): Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden, mevcut veya beklenen menfaatleri zarar gören kusursuz veya daha az kusurlu tarafın, kusurlu taraftan talep edebileceği tazminattır.
- Şartları: Tazminat talep edenin kusursuz veya daha az kusurlu olması, diğer eşin kusurlu olması, boşanmaya sebep olan olaylar ile zarar arasında illiyet bağı (nedensellik bağı) bulunması, maddi bir zararın (mevcut veya beklenen menfaat kaybı) ortaya çıkması.
Manevi Tazminat (TMK md. 174/2): Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğrayan kusursuz veya daha az kusurlu tarafın, kusurlu taraftan talep edebileceği tazminattır.
- Şartları: Tazminat talep edenin kusursuz veya daha az kusurlu olması, diğer eşin kusurlu olması, boşanmaya sebep olan olaylar ile kişilik haklarına saldırı arasında illiyet bağı bulunması, manevi bir zararın (üzüntü, elem, yıpranma, itibar kaybı vb.) oluşması.
Tazminat talepleri, boşanma davası ile birlikte veya boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde ayrı bir dava ile istenebilir.

5.3. Velayet (TMK md. 336 vd.)

Ergin olmayan (18 yaşından küçük) çocukların bakımı, eğitimi, temsili ve malvarlığının yönetimi konusundaki hak ve sorumluluklardır. Boşanma durumunda velayet, eşlerden birine verilir.

Temel Prensip: Velayet düzenlemesinde en önemli faktör, çocuğun üstün yararıdır. Hakimin takdir yetkisi geniştir.
Hakimin Değerlendirdiği Faktörler: Çocuğun yaşı, cinsiyeti, fiziksel ve ruhsal sağlığı, eğitim durumu, kardeşleriyle ilişkisi, anne ve babanın yaşam koşulları, ekonomik durumları, çocukla kurdukları iletişim, sosyal çevre incelemesi (pedagog/psikolog/sosyal çalışmacı raporu), çocuğun kendi görüşü (belirli bir yaştan sonra, genellikle 8 yaş ve üzeri).
Velayet verilmeyen eş ile çocuk arasında kişisel ilişki (görüşme) düzenlemesi yapılır. Bu düzenleme, çocuğun ve ebeveynin ihtiyaçlarına uygun olarak belirlenir (belirli günler, tatiller, özel günler vb.).
Anlaşmalı boşanmada velayet konusunda anlaşılan düzenleme hakim tarafından onaylanır. Çekişmeli boşanmada ise mahkeme tüm delilleri ve raporları değerlendirerek velayete karar verir.
Velayet verildikten sonra koşullarda esaslı bir değişiklik olması halinde, velayetin değiştirilmesi davası açılabilir.

5.4. Mal Paylaşımı (TMK md. 202 vd.)

Evlilik birliği sona erdiğinde, eşlerin evlilik birliği içinde edindikleri malların (kazanımların) nasıl paylaşılacağı konusudur. Türkiye’de 01.01.2002 tarihinden itibaren yasal mal rejimi Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi‘dir. Eşler evlilik sözleşmesiyle başka bir mal rejimini (Mal Ayrılığı, Paylaşmalı Mal Ayrılığı, Mal Ortaklığı) seçmemişlerse bu rejim uygulanır.

Edinilmiş Mallar: Evlilik birliği içinde karşılığı verilerek elde edilen malvarlığı değerleridir. Çalışma karşılığı elde edilen gelirler, sosyal güvenlik ödemeleri, tazminatlar (manevi tazminat hariç), edinilmiş malların getirileri (kira geliri, faiz vb.).
Kişisel Mallar: Eşlerin evlilik öncesi sahip oldukları mallar, miras yoluyla veya karşılıksız kazanma yoluyla (bağış) elde ettikleri mallar, kişisel kullanıma yarayan eşyalar, manevi tazminat alacakları ve kişisel mallar yerine geçen değerler. Kişisel mallar paylaşıma dahil edilmez.
Paylaşım Nasıl Yapılır?: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi’nde her eşin edinilmiş mallarının toplam değeri üzerinden diğer eşin artık değere katılma alacağı hakkı bulunur. Artık değer, edinilmiş malın toplam değerinden bu mala ilişkin borçların düşülmesiyle bulunur. Her eşin diğerinin edinilmiş malları üzerindeki artık değerin yarısı (%50) oranında katılma alacağı hakkı vardır.
Mal paylaşımı davası, boşanma davasının kesinleşmesinden sonra ayrı bir dava olarak açılmalıdır. Boşanma davasıyla birlikte mal paylaşımı talep edilse bile, mahkeme bu talebi boşanma davası kesinleştikten sonra inceleyecektir.
Mal rejiminin tasfiyesi davası karmaşık bir süreçtir ve genellikle uzmanlık gerektirir. Taşınmazların değeri, araçların değeri, banka hesapları, şirket hisseleri, ziynet eşyaları gibi pek çok unsurun tespiti ve değerlemesi yapılır.

6. Boşanma Davası Açmak İçin Gerekli Belgeler ve Süreç

Boşanma davası açarken hazırlanması gereken temel belgeler şunlardır:

Boşanma Dilekçesi: Taleplerinizi ve boşanma nedenlerinizi içeren, imzalı dilekçe.
Nüfus Kayıt Örneği: Evli olduğunuzu gösteren güncel vukuatlı nüfus kayıt örneği.
Vukuatlı Aile Nüfus Kaydı: Tüm aile birellerini (eş, çocuklar) gösteren detaylı kayıt.
Kimlik Fotokopisi: Davacının kimlik fotokopisi.
Varsa Deliller: Tanık isimleri ve adresleri, fotoğraflar, mesajlar, banka dekontları, tapu kayıtları, araç ruhsatları gibi iddialarınızı destekleyen belgeler.
Varsa Anlaşmalı Boşanma Protokolü: Anlaşmalı boşanma davası için gereklidir.
Vekaletname: Avukat aracılığıyla dava açılıyorsa vekaletname.

Dava Açma Adımları:

Dilekçe ve eklerinin hazırlanması.
Yetkili ve görevli Aile Mahkemesi’ne başvurulması.
Harç ve gider avansının yatırılması.
Mahkeme veznesine veya tevzi bürosuna evrakların teslim edilmesi.
Mahkemenin dosya üzerinden inceleme yaparak tensip zaptı hazırlaması ve dava dilekçesinin davalıya tebliğe çıkarılması.

7. Boşanma Davası Ne Kadar Sürer? Süreyi Etkileyen Faktörler

Boşanma davasının ne kadar süreceği, davanın niteliğine (anlaşmalı mı, çekişmeli mi) ve çekişmeli ise dosyanın karmaşıklığına göre büyük farklılıklar gösterir.

Anlaşmalı Boşanma Davası: Genellikle en hızlı sonuçlanan dava türüdür. Dilekçenin verilmesinden sonra mahkemenin yoğunluğuna göre birkaç hafta ila birkaç ay içinde ilk ve tek duruşma yapılarak karar verilebilir. Kararın kesinleşmesiyle birlikte süreç tamamlanır. Toplam süre genellikle 1-3 ay arasında değişir.
Çekişmeli Boşanma Davası: Süresi en çok değişkenlik gösteren dava türüdür. Süreyi etkileyen faktörler:
- Mahkemenin İş Yükü: Adliyeden adliyeye ve mahkemeden mahkemeye duruşma günü verme süreleri değişir.
- Uyuşmazlık Konularının Sayısı ve Karmaşıklığı: Sadece boşanma nedeni mi tartışılıyor, yoksa nafaka, velayet, tazminat, mal paylaşımı gibi birçok yan talep de mi var? Mal paylaşımı gibi ayrı davalar süreci uzatır.
- Delillerin Toplanması: Tanık dinlenmesi, bilirkişi raporlarının alınması, kurumlardan evrak celbi gibi işlemler zaman alır. Özellikle yurt dışından delil toplanması gerekiyorsa süreç çok uzayabilir.
- Tarafların Tutumu: Tarafların sürekli itirazları, delil sunmada gecikmeleri süreyi uzatabilir.
- Kanun Yolları: İlk derece mahkemesi kararının istinaf veya temyiz edilmesi halinde, Bölge Adliye Mahkemesi ve Yargıtay süreçleri dosyanın sonuçlanmasını yıllarca geciktirebilir.

Çekişmeli boşanma davaları ilk derece mahkemesinde ortalama 1-2 yıl sürebilir. İstinaf ve Temyiz aşamalarıyla birlikte bu süre 3-5 yıla kadar uzayabilir, hatta istisnai durumlarda daha da uzun sürebilir.

8. Boşanma Davası Masrafları Ne Kadar?

Boşanma davasının masrafları da davanın türüne ve içeriğine göre değişiklik gösterir. Temel masraflar şunlardır:

Mahkeme Harçları: Dava açılırken yatırılması gereken başvuru harcı ve peşin karar harcı gibi yasal harçlardır. Anlaşmalı boşanmada harçlar daha düşüktür.
Gider Avansı: Tebligat giderleri, bilirkişi ücretleri, keşif masrafları gibi dava süresince ortaya çıkabilecek giderler için belirlenen ve davanın başında yatırılması gereken tahmini tutardır. Kullanılmayan kısım iade edilir.
Vekaletname Ücreti: Avukat aracılığıyla dava açılıyorsa noterden vekaletname çıkartma masrafı.
Bilirkişi Ücretleri: Mal paylaşımı, gelir durumu tespiti gibi konularda bilirkişi incelemesi gerekirse bilirkişi ücreti ödenir.
Tanık Giderleri: Tanıklara ödenecek cüzi miktar yolluk ve yemek gideri.
Avukatlık Ücreti: En büyük maliyet kalemlerinden biridir. Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi ile belirlenen asgari ücretler olsa da, avukatlar dava değerine, karmaşıklığına, harcanacak emeğe ve kendi tecrübelerine göre bu tarifenin üzerinde bir ücret belirleyebilirler. Avukatla yapılacak ücret sözleşmesi önemlidir. Anlaşmalı boşanma avukatlık ücreti, çekişmeliye göre genellikle daha düşüktür.

Kesin bir rakam vermek mümkün olmamakla birlikte, anlaşmalı boşanma davasının toplam masrafı (avukatlık ücreti hariç) birkaç bin TL seviyesinde olabilirken, çekişmeli boşanmada bu rakam dosyanın kapsamına göre ciddi şekilde artabilir. Avukatlık ücretleri ise avukatına ve davanın niteliğine göre büyük farklılıklar gösterir.

Adli Yardım: Maddi durumu yetersiz olan kişilerin baroya başvurarak ücretsiz avukatlık hizmeti (adli yardım) talep etme hakları bulunmaktadır.

9. Boşanma Davasında Avukat Tutmak Zorunlu mudur? Neden Avukatlık Yardımı Almalı?

Türk Hukukunda boşanma davası açmak için avukat tutma zorunluluğu yoktur. Kişiler kendi davalarını kendileri takip edebilirler.

Ancak, boşanma davalarının hem hukuki karmaşıklığı hem de duygusal yoğunluğu göz önüne alındığında, bir boşanma avukatından hukuki yardım almak şiddetle tavsiye edilir.

Hukuki Bilgi ve Prosedür Hakimiyeti: Avukat, yasal haklarınızı, boşanma nedenlerini, talep edebileceğiniz nafaka, tazminat, velayet gibi konuları en doğru şekilde belirler ve davanın usulüne uygun ilerlemesini sağlar.
Dilekçe ve Evrak Hazırlığı: Usulüne uygun, eksiksiz ve iddialarınızı/savunmalarınızı güçlü bir şekilde ifade eden dilekçeler hazırlamak kritik önem taşır. Avukat bu süreci profesyonelce yönetir.
Delillerin Sunulması ve Değerlendirilmesi: Hangi delillerin geçerli olduğu, nasıl sunulması gerektiği, karşı tarafın delillerine karşı nasıl itiraz edileceği gibi konularda avukat bilgisi hayati rol oynar.
Müzakere ve Anlaşma: Özellikle anlaşmalı boşanmada veya çekişmeli davanın seyrinde anlaşılan konularda, hakkaniyetli ve gelecekte sorun çıkarmayacak bir protokol veya düzenleme hazırlanmasında avukatın rolü büyüktür.
Hakların Korunması: Duygusal bir süreçte haklarınızı gözden kaçırmanız veya duygusal kararlar almanız muhtemeldir. Avukat, sürece objektif yaklaşarak yasal haklarınızı en üst düzeyde korur.
Sürecin Takibi ve Hızlandırılması: Dava sürecini takip etmek, gerekli yazışmaları yapmak, duruşma tarihlerini kaçırmamak gibi konularda avukat size yardımcı olur.

Özetle, boşanma davası açmak yasal olarak zorunlu olmasa da, hak kaybına uğramamak, süreci daha etkin yönetmek ve adil bir sonuca ulaşmak için uzman bir boşanma avukatından destek almak neredeyse kaçınılmazdır.

10. Boşanma Davasında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Evlilik birliğinin temelinden sarsılması dışındaki özel boşanma nedenlerinde de kusur önemli midir?
Evet, özel boşanma nedenlerinde de genellikle kusur vardır (zina, hayata kast gibi). Ancak ispatlandığında evlilik birliğinin temelinden sarsılıp sarsılmadığına bakılmaz. Tazminat talepleri için ise kusur yine önemlidir.
Anlaşmalı boşanma için gerçekten 1 yıl evli kalmış olmak şart mı?
Evet, Türk Medeni Kanunu madde 166/3 uyarınca anlaşmalı boşanma için evliliğin en az bir yıl sürmüş olması kesin bir şarttır. Bir yıldan kısa evliliklerde ancak çekişmeli boşanma davası açılabilir.
Çekişmeli boşanma davası açtım, sonradan anlaşabilir miyiz?
Evet, çekişmeli boşanma davası devam ederken eşler boşanma ve sonuçları üzerinde anlaşabilirler. Bu durumda hazırlayacakları protokolü mahkemeye sunarak davanın anlaşmalı boşanmaya dönüşmesini sağlayabilirler. Bu, süreci önemli ölçüde hızlandırır.
Aldatıldığımı nasıl ispatlayabilirim?
Zina veya güven sarsıcı davranışlar gibi durumlar tanık beyanları, otel kayıtları, uçak biletleri, kredi kartı ekstreleri, sosyal medya yazışmaları, e-postalar, fotoğraflar gibi çeşitli delillerle ispatlanabilir. Ancak hukuka aykırı yollarla elde edilen deliller (örneğin eşin telefonuna casus yazılım yükleyerek elde edilen mesajlar) genellikle mahkeme tarafından delil olarak kabul edilmez.
Çocukların velayeti kime verilir? Çocuklar kimi istediğini söyleyebilir mi?
Velayet kararında çocuğun üstün yararı esastır. Hakim, çocuğun yaşına ve olgunluğuna göre görüşünü alabilir. Genellikle 8 yaşından büyük çocukların görüşleri mahkeme tarafından dikkate alınır, ancak bu tek başına belirleyici değildir. Hakimin nihai kararı çocuğun genel menfaatine en uygun olanıdır.
Boşanmada mal paylaşımı neye göre yapılır? Her şey yarı yarıya mı paylaşılır?
01.01.2002 sonrası evliliklerde veya bu tarihten sonra edinilen mallar için yasal rejim olan Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi uygulanır. Edinilmiş malların “artık değeri” (edinilmiş malın değerinden borçları çıktıktan sonra kalan miktar) üzerinden her eşin diğerinin edinilmiş malındaki artık değerin yarısı üzerinde alacak hakkı vardır. Kişisel mallar paylaşıma dahil edilmez. Dolayısıyla, her şey her zaman yarı yarıya paylaşılmaz; edinilmiş mallar ve kişisel mallar ayrımı yapılır.
Boşanma kararı kesinleştikten sonra ne kadar sürede nüfus kaydım değişir?
Mahkeme kararının kesinleşmesinin ardından, mahkeme kalemi kararı ilgili Nüfus Müdürlüğü’ne gönderir. Bu işlem genellikle birkaç hafta sürer. Nüfus Müdürlüğü kaydı güncelledikten sonra medeni durumunuz değişmiş olur.
Evlilik soyadımı boşanmadan sonra kullanmaya devam edebilir miyim?
Kadın, boşanma kararında talep etmesi ve hakimin onaylaması şartıyla evlilik soyadını kullanmaya devam edebilir. Bunun için evlilik soyadını kullanmakta bir menfaatinin olması ve bu durumun eski kocaya zarar vermemesi gerekir. Genellikle mesleki tanınırlık gibi nedenler kabul görebilir.
Boşanma davası açtığımda eşim evden uzaklaştırılır mı? Koruma kararı alabilir miyim?
Evet, şiddet, tehdit veya rahatsız edici davranışlar gibi durumlarda Aile Mahkemesi’nden 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun uyarınca koruma kararı, uzaklaştırma kararı veya diğer tedbirlerin alınmasını talep edebilirsiniz. Bu talepleriniz genellikle hızla karara bağlanır.
Nafaka alacakları ödenmezse ne olur?
Hükmedilen nafakalar ödenmediği takdirde, icra takibi başlatılarak tahsil edilmeye çalışılır. Nafaka borcunu ödemeyen kişi hakkında cezai işlem de yapılabilir (tazyik hapsi).

Sonuç

Boşanma davası, hem duygusal hem de hukuki sonuçları olan karmaşık bir süreçtir. Türk Medeni Kanunu, boşanma nedenlerini, sürecini ve boşanmanın getirdiği sonuçları ayrıntılı olarak düzenlemiştir. Anlaşmalı boşanma, tarafların uzlaşması halinde süreci hızlandıran bir yol iken, çekişmeli boşanma mahkemenin uyuşmazlıkları çözmesini gerektirir ve daha uzun sürer. Nafaka, velayet, tazminat ve mal paylaşımı gibi konular, boşanma kararının ayrılmaz parçalarıdır ve davanın en hassas noktalarını oluşturur.

Bu rehber, boşanma davası hakkında temel ve ileri düzeyde bilgi sunmayı amaçlamıştır. Ancak her boşanma davası kendine özgü koşullara sahiptir. Haklarınızın tam olarak korunması, süreci doğru yönetebilmek ve lehinize sonuçlar alabilmek adına bir uzman boşanma avukatından hukuki destek almak en doğru adım olacaktır. Unutmayın, hukuki süreçlerde doğru bilgi ve profesyonel destek, karşılaşılabilecek olumsuz durumların önüne geçmek için en etkili yoldur.

Boşanma ve aile hukuku alanındaki uzmanlığımızla bu zorlu süreçte yanınızda olmaktan ve haklarınızı korumak için profesyonel destek sağlamaktan memnuniyet duyarız. Bizimle iletişime geçmek için Buraya tıklayabilirsiniz!