Hakaret suçu, bireyin manevi varlığına yönelik bir saldırı olarak Türk Ceza Hukuku’nun en çok başvurulan düzenlemelerinden biridir. Kişinin şeref, onur ve saygınlığını korumayı amaçlayan bu düzenleme, bireyin toplumsal itibarını güvence altına alır. Toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan karşılıklı saygının ihlali niteliğindeki hakaret suçu, kişilik haklarına doğrudan zarar verdiği için yalnızca mağdurun değil, kamu düzeninin de ihlali anlamına gelebilir.

1.Hakaret Suçunun Tanımı ve Hukuki Dayanağı

1.1. Tanım:

Hakaret suçu, bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını zedeleyebilecek nitelikte söz söylemek, yazı yazmak, davranışta bulunmak ya da somut bir fiil veya olgu isnat etmektir. İsnadın doğruluğu kanıtlanmadıkça, yapılan her isnat bu kapsamda değerlendirilir. Suçun temelinde mağdurun kişilik haklarının zedelenmesi ve bu nedenle duyulan manevi zarar yatmaktadır.

1.2. Hukuki Dayanak:

Türk Ceza Kanunu m.125:

“Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden ya da söven kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.”

Bu hüküm, suçun temel sınırlarını çizerken aynı zamanda ifadenin serbestîsi ile kişilik haklarının korunması arasındaki sınırları da belirlemeye çalışır.

2. Suçun Unsurları

2.1. Fail ve Mağdur:

Hakaret suçu açısından herkes fail olabilir. Yani özel bir statü aranmaz. Mağdur ise yalnızca gerçek kişi olabilir. Tüzel kişiler, dolaylı olarak etkilenebilse de doğrudan hakaret suçunun mağduru sayılamaz.

2.2. Fiil:

Suç, mağdura yönelik somut bir fiil veya olgu isnat edilmesi ya da doğrudan sövme fiilinin gerçekleştirilmesiyle oluşur. Söz konusu ifadelerin mağdurun toplum içindeki değerini sarsıcı nitelikte olması gerekir. Burada “eleştiri” ile “hakaret” arasında ayrım yapmak önemlidir. Demokratik bir toplumda ifade özgürlüğü geniş yorumlanmalı; ancak bu özgürlük, başkalarının kişilik haklarını ihlal edecek boyuta ulaşmamalıdır.

2.3. Hukuka Aykırılık:

Her hakaret eylemi otomatik olarak suç teşkil etmez. Fiilin, hukuka aykırı olması gerekir. Örneğin, mahkeme salonunda savunma yapan bir avukatın ifadeleri belirli ölçüde koruma altında olabilir. Olayın koşulları, söylenen sözlerin bağlamı, tarafların ilişkisi ve ifadenin amacı değerlendirilerek bir sonuca varılır.

2.4. Manevi Unsur (Kast):

Hakaret suçunun oluşabilmesi için kastın varlığı zorunludur. Failin, mağdurun onurunu kırmak maksadıyla hareket etmiş olması gerekir. Taksirle, yani istemeyerek bu suç işlenemez.

3. Hakaret Suçunun Özel Görünüş Biçimleri

3.1. Alenen Hakaret (TCK 125/4)

Suçun başkalarının da duyabileceği veya görebileceği bir ortamda işlenmesi hâlinde, aleniyet unsurundan söz edilir. Aleni bir yerde yapılan hakaret, mağdurun toplum önünde küçük düşürülmesi tehlikesini doğurur ve cezanın artırılmasına neden olur.

Uygulama Örnekleri:

• Sosyal medya paylaşımları,
• Toplu taşımada yüksek sesle hakaret,
• Gazete, televizyon ve diğer yayın organları aracılığıyla yapılan hakaretler.

Ceza Artışı:

Aleniyet varsa verilecek ceza 1/6 oranında artırılır.

Yargıtay Kararı:

• Yarg. 18. CD, 2021/1468 E.: “Facebook üzerinden yapılan paylaşım, aleni ortamda hakaret niteliğindedir.”

3.2. Kamu Görevlisine Hakaret (TCK 125/3-a)

Bu görünüm biçimi, kamu görevlisinin görevini ifa ederken ya da görevi dolayısıyla hakarete uğraması hâlinde ortaya çıkar. Bu durumda fail, daha ağır bir ceza ile karşı karşıya kalır.

Örnek Olaylar:

• Görev başındaki polis memuruna sözle saldırı,
• Hakime duruşma sırasında hakaret.

Ceza:

1 yıldan 2 yıla kadar hapis.

Yargıtay Kararı:

• Yarg. 4. CD, 2019/4512 E.: “Kolluk görevlisine hakaret, kamu görevlisine yönelik özel nitelikli hakaret suçudur.”

3.3. Cumhurbaşkanına Hakaret (TCK 299)

Cumhurbaşkanına yönelik hakaret ayrı bir suç tipi olarak düzenlenmiştir. Bu suçun soruşturulması için Adalet Bakanlığı’nın izni gereklidir.

Özellikler:

• Suç resen soruşturulur.
• Aleniyet halinde ceza artırılır.
• İfade özgürlüğü sınırının çok dikkatli belirlenmesi gerekir.

Ceza:

1 yıldan 4 yıla kadar hapis. Aleniyet varsa ceza 1/6 oranında artırılır.

Anayasa Mahkemesi Kararı:

• 2013/7800 başvuru numaralı karar: “Siyasi eleştiri ile hakaret ayrımının dikkatle yapılması gerekir.”

3.4. Sesli, Yazılı veya Görüntülü İletiyle Hakaret (TCK 125/2)

Bu durumda, iletişim araçları kullanılarak hakaret suçu işlenmektedir. Suçun bu şekilde işlenmesi, özellikle sosyal medyada sıklıkla karşımıza çıkar.

Araçlar:

• WhatsApp mesajı,
• E-posta,
• Instagram yorumu.

Ceza:

• Temel hakaret suçu gibi değerlendirilir. Aleniyet yoksa ceza artırılmaz.

Yargıtay Kararı:

• Yarg. 18. CD, 2020/3842: “Taraflar arasında geçen mesajlar yalnızca özel kişiler arasında kaldığı için aleni sayılamaz.”

4. Şikâyet, Uzlaşma ve Zamanaşımı

Hakaret suçunun soruşturulabilmesi çoğu zaman şikâyete bağlıdır. Mağdur, suçu ve failini öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikâyet hakkını kullanmalıdır. Bu süre geçtikten sonra yapılan şikâyetler işleme alınmaz.

TCK 125 kapsamında değerlendirilen hakaret suçu uzlaştırmaya tabidir. Bu, taraflar arasında sulh sağlanarak davanın sona erdirilebileceği anlamına gelir. Ancak TCK 299 (Cumhurbaşkanına hakaret) bu kapsamın dışındadır.

Ceza zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu süre içinde soruşturma veya kovuşturma yapılmadığı takdirde dava düşer.

5. Avukatın Rolü ve Hukuki Temsilin Önemi

Hakaret suçlarında yargılama süreci, hukuki bilgi kadar stratejik savunma becerisi de gerektirir. Bu nedenle, bir ceza avukatının desteği, sürecin doğru yönetilmesi açısından kritik öneme sahiptir. Avukat, müvekkilini yalnızca teknik anlamda savunmakla kalmaz; aynı zamanda delil stratejisi geliştirir, usule dair hak kayıplarını engeller ve ifade özgürlüğü ile kişilik hakları arasındaki sınırların doğru çizilmesini sağlar.

Özellikle ifade özgürlüğü çerçevesinde yürütülen savunmalarda, avukatın Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarını mahkemeye doğru şekilde sunabilmesi büyük fark yaratabilir. Aynı şekilde, haksız tahrik, hukuka uygunluk nedenleri ya da isnadın doğruluğu gibi hususlarda etkili bir savunma çizgisi oluşturmak da ancak deneyimli bir hukukçu aracılığıyla mümkündür.

Avukatın ayrıca, müvekkilinin haklarını korumak adına uzlaşma süreçlerini yönetmesi, gerektiğinde ifade özgürlüğü kapsamında beraat taleplerini dile getirmesi ve sürecin her aşamasında müvekkilini bilgilendirmesi beklenir. Bu nedenle, hakaret suçu gibi sınırları tartışmalı suç tiplerinde hukuki yardım almak çoğu zaman belirleyici bir etkendir.