Giriş

Hukuki bir uyuşmazlıkla karşılaşıldığında, bireylerin başvurabileceği en temel yol dava açmaktır. Ancak dava açma süreci; usul kuralları, görev ve yetki kuralları, harçlar ve zaman aşımı gibi birçok teknik unsuru içerir. Bu rehber yazı, Türkiye’de bir davanın nasıl açılacağına dair kapsamlı ve uygulamaya dönük bilgiler sunar. Özellikle dava açmayı düşünen kişiler veya avukata başvurmadan önce süreç hakkında bilgi sahibi olmak isteyenler için pratik ve akademik bir kaynaktır.

Kimler Dava Açabilir? Vekâletle Dava Açmak Mümkün mü?

Herkes, kişisel hakkının ihlal edildiğini düşündüğü durumlarda mahkemeye başvurma hakkına sahiptir (AY m. 36, TMK m. 8). Ancak:

• Gerçek kişiler kendileri ya da vekilleri aracılığıyla,
• Tüzel kişiler, yetkili organlarının kararıyla,
• Küçükler ve kısıtlılar ise kanuni temsilcileri aracılığıyla dava açabilir.

Vekaletle dava açmak mümkündür. Avukatın, noter onaylı vekâletname sunması gerekir. Dava vekâleti, genel vekâlet içinde olabilir ancak bazı davalarda özel yetki (örneğin boşanma, tanıma-tenfiz) aranır (HMK m. 74).

Dava Açmak İçin Gereken Belgeler ve Harçlar

Gerekli Belgeler:

• Dava dilekçesi
• Vekaletname (avukatınız davayı açacaksa)
• Kimlik fotokopisi (bazı mahkemelerce istenebilir)
• Delil belgeleri (sözleşme, tapu, fatura vb.)

Harçlar:

• Başvuru harcı (maktu)
• Peşin karar harcı (nispi davalarda dava değerine göre)
• Gider avansı (tebligat, bilirkişi, keşif vb. masraflar)

Harçlar 492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca belirlenir ve her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından güncellenir.

Yetkili ve Görevli Mahkeme Nasıl Belirlenir?

Görevli Mahkeme:

• Hukuk davalarında Asliye Hukuk, Sulh Hukuk veya özel mahkemeler (Aile, İş, Tüketici vb.) görevlidir.
• Görev, kanunla belirlenir. Örneğin; işçi alacağı davası İş Mahkemesi’nde açılır.

Yetkili Mahkeme:

• Genel yetki: Davalının yerleşim yeri mahkemesi (HMK m. 6)
• Özel yetki: Sözleşmenin ifa yeri, haksız fiilin işlendiği yer, taşınmazın bulunduğu yer gibi (HMK m. 10-15)

Yanlış görev veya yetki ile dava açılırsa dava usulden reddedilir. Ancak görev yönünden kesin yetki yoksa yetki itirazı yapılmadıkça davaya bakılabilir (HMK m. 114, 115).

Dava Dilekçesi Nasıl Yazılır?

HMK m. 119’a göre dilekçede şu hususlar bulunmalıdır:

a) Mahkemenin adı.

b) Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri.

c) Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası.

ç) Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri.

d) Davanın konusu ve malvarlığı haklarına ilişkin davalarda, dava konusunun değeri.

e) Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri.

f) İddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği.

g) Dayanılan hukuki sebepler.

ğ) Açık bir şekilde talep sonucu.

h) Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası.

(2) Birinci fıkranın (a), (d), (e), (f) ve (g) bentleri dışında kalan hususların eksik olması hâlinde, hâkim davacıya eksikliği tamamlaması için bir haftalık kesin süre verir. Bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması hâlinde dava açılmamış sayılır.

Dava Açma Süreci

1. Dilekçe ve belgeler hazırlanır.
2. Ön büroya veya ön büro bulunmayan yerlerde kalemine teslim edilir.
3. Harçlar vezneye ödenir.
4. Esas numarası alınır.

E-Devlet Üzerinden Dava Açılabilir mi?

Hayır. E-Devlet yalnızca UYAP Vatandaş Portal’a yönlendirir. UYAP’ta e-imza olmadan dava açılamaz. Ancak duruşma sorgulama, dosya görüntüleme mümkündür.

Dava Açma Süresi (Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler)

Dava açmadan önce hak düşürücü süre ve zamanaşımı süreleri incelenmelidir. Her davanın zamanaşımı süresi kanunla belirlenmiştir. Örneğin;

• İşçilik alacakları: 5 yıl (TBK m. 147)
• Kira alacakları: 5 yıl
• Trafik kazası tazminatı: 2 yıl (zorunlu sigorta açısından)

Hak düşürücü sürede dava açılmazsa, dava süre aşımı sebebiyle usulden reddedilir.

Dava Açıldıktan Sonra Ne Olur?

• Mahkeme tensip zaptı düzenler.
• Tebligat gönderilir, davalıya cevap süresi verilir (2 hafta).
• Ön inceleme duruşması yapılır.
• Tahkikat aşamasında tanık, bilirkişi vb. deliller değerlendirilir.
• Hüküm verilir, gerekçeli karar yazılır.
• İstinaf ve temyiz hakları başlar.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Dava açmak için avukat zorunlu mu?
Hayır. Ancak mutlaka önerilir. Dava süreci sadece hukuki bilgi değil, usul bilgisi de gerektirir. Usulen yapılacak bir hata davayı kaybetmenize sebep olabilir.

Harç ödeyemeyen kişiler ne yapmalı?
Adli yardım talep ederek geçici olarak harç ve giderlerden muaf olabilir.

Yetkisiz mahkemede dava açarsam ne olur?
Yetki itirazı yapılmazsa devam eder; yapılırsa dosya yetkili mahkemeye gönderilir.

E-devlet’ten dava açmak mümkün mü?
Hayır, sadece dava takibi mümkündür. E-İmza’sı bulunan kişiler UYAP Portal üzerinden dava açma işlemlerini yapabilirler.

Dava Açmadan Önce Avukata Danışmanın Önemi

Yanlış mahkemede açılan, eksik dilekçeyle sunulan veya süresi geçmiş davalar usulen reddedilir. Bu durum hem zaman hem de maddi kayıp yaratır. Avukata başvurmak, sürecin doğru ve etkili yürütülmesini sağlar. Bu konuda bizimle iletişime geçebilirsiniz.